Thi phẩm gồm 38 bài, hòa quyện giữa cảm hứng thế sự và cảm hứng tình yêu trộn lẫn với những nỗi niềm dành riêng cho thi ca. Cái tôi trong hạt mưa thầm vừa khẳng định, vừa bứt phá, bùng nổ và vượt thoát mình so với hai tập thơ trước. Hành trình thi ca của người thơ Ngọc Lê Ninh kết tinh nhiều giá trị trong Hạt mưa thầm.
Nhan đề thi phẩm là một sự thách thức, một biểu tượng kép gieo vào lòng chúng ta.. Mưa là thi ảnh đầy gợi sức, rung cảm mà lại là mưa thầm. Có phải thiên nhiên kia lặng lẽ khóc vì cơ thể sống của mình đang ngày ngày nhận lấy biết bao nhiêu tổn thương trước sự khai thác mang tính tàn phá của con người? Có phải giọt mưa ấy cũng chính là giọt nước mắt của người thơ nhỏ xuống trong tim trước cõi nhân gian đầy ắp muộn sầu? Có phải đó là giọt nước mắt cho một tình yêu không nói thành lời và biết đâu cũng chính là mối tình với thi ca? Mưa của đất trời hay cũng chính là nước mắt của thi nhân, của loài người. Có thể nói, hạt mưa thầm là sự hòa quyện của diễn ngôn thế sự, tình yêu và thi ca.
Phổ đề tài đau đáu trong Hạt mưa thầm, trước hết là cảm quan sinh thái, lấy tiếng nói của mẹ thiên nhiên làm trung tâm được thể hiện qua nhiều thi phẩm như Thơ mất ngủ, Hồn thiên tạo, Miền hư ảo. Vẻ đẹp thiên nhiên trong thơ Ngọc Lê Ninh không phải vẻ đẹp thường thấy như trong truyền thống thi ca với trăng, gió, hoa, rừng biếc xanh mà là vẻ đẹp của một thiên nhiên đang bị tàn phá. Sự lụi tàn của bà mẹ thiên nhiên vì sức hủy diệt của con người. Chính nơi đây, cảm thức sinh thái trỗi dậy. Người thơ lên tiếng phản khảng hành động tàn phá của con người, làm ô nhiễm môi trường. Những thi ảnh day dứt, ám ảnh đau đáu về thiên nhiên tươi đẹp đã mất cứ bày ra: Đêm mất ngủ bên dòng sông vừa chết/Hồn sóng kia lưu lạc ở phương nào/Nghe cát sỏi đầu thai vào kiếp khác/Mất sông rồi tôi khóc vỡ chiêm bao/ Đêm mất ngủ bên cánh rừng vừa chết/Hồn cây đi lảo đảo giữa sương tàn/Nghe ám ảnh những đời ma lẩn khuất/Rừng đâu còn ta gục xuống mê man
Thơ mất ngủ là một trong những bài thơ hay, độc, lạ của người thơ bạo liệt Ngọc Lê Ninh. Bài thơ như một niềm kinh dị, thể hiện quan niệm nhân văn của anh về tự nhiên. Với anh, tự nhiên cũng có linh hồn, cũng có cuộc đời, vạn vật hữu linh: sông chết, sóng có hồn, cát sỏi đầu thai, hồn cây, rừng chết. Con người không phải trung tâm nữa mà chính là thiên nhiên đang thống thiết cất lên tiếng kêu cứu đòi quyền sống mới là trung tâm: Đêm hết ngủ cá muôn loài hết ngủ/Mắt trừng trừng chúng căn vặn nhìn tôi/Chính các người gây bao mùa thảm họa/Trái đất buồn đau đớn hóa mồ côi/Đêm khát ngủ bên mây ngàn khát thở/Cả ngàn sao hấp hối giữa tro tàn/Bầu sinh quyển còn chăng sau tiếng nổ/Đau một trời khói bụi mắt thời gian.
Cảm quan nhân văn mới mẻ ấy mở đầu cho tập thơ Hạt mưa thầm như một lời tuyên ngôn gián tiếp người thơ muốn gửi gắm cho bạn đọc hãy hành động vì một môi trường tự nhiên trong xanh, tươi đẹp, bền vững. Anh đứng về phía tự nhiên, hát lên tiếng nói của tự nhiên bằng một trái tim rung cảm mãnh liệt. Cơ thể mẹ thiên nhiên đang đau đớn, quằn quại, anh cảm nhận được tất cả như thể là nỗi đau của mình: Ai đã Ai đã vắt cạn khô dòng sông suối?/Sỏi đá nằm khô khốc hoá đơn côi/Ai đã đốt rừng xanh mù mịt khói?/Tuổi cây tàn trong mắt thú lệ rơi! Đây là một trong những câu thơ sinh thái ấn tượng nhất của thơ ca đương đại. Trước thiên nhiên, con người như tội đồ vì đã để biển nhiễm độc, rừng khô, suối khóc. Có thể nói, nhà thơ Ngọc Lê Ninh đã làm được điều mà Pautopxki từng nói: “Niềm vui của nhà thơ chân chính là niềm vui của người mở đường vào cái đẹp, của người biết đi tới tương lai.” Bởi anh đã bàn đến cái hồn, cốt lõi của văn chương sinh thái, con người phải làm gì để cứu lấy tự nhiên, hủy diệt tự nhiên cũng chính là tự hủy diệt mình: Loài người kia vùi trong đống cô đơn/Cùng nhấp nháp những dối gian, lừa gạt/Những tham lam, giành giật hóa hung tàn/Những tội lỗi chập chờn trong gió cát/Vào hố đen mù mịt mắt thời gian.
Hơn nữa, trong mạch cảm xúc thế sự, nhà thơ còn táo bạo chạm đến những vấn đề nhạy cảm như chủ quyền biển đảo với Sóng Gào: Đêm nằm nghe sóng gào/Từ Hoàng sa, Trường Sa/Vọng hồn bao lính đảo/Nhắc ta giữ đất nhà/Đây Hoàng sa! Trường Sa!/Ghi sách trời, sách sử/Đây máu thịt ông cha/Bao đời qua gìn giữ. Qua bài thơ, ta cảm nhận được tấm lòng đau đáu của thi nhân đối với đất nước, non sông. Chỉ một từ gào thôi mà rung cảm xiết bao, để diễn tả hết những giông bão đang thét gào trong anh trước cảnh Hoàng Sa, Trường Sa đang bị thôn tính. Tấm lòng thiết tha ấy còn vang lên ở các bài: Tình mẹ suối nguồn, Mênh mông miền Trung.
Bên cạnh đó, thơ tình là phần đặc sắc với nhiều bài mạnh mẽ, bạo liệt như Dự tình, Tình lốp, Long đong tình, Gông tình, Bản thảo tình, Nóng ran mùa thay lá…Tình trong thơ anh có cái riết róng, nồng nàn, mãnh liệt, đầy dục tính, phồn sinh: Anh còn đứng chần chừ chi! Anh hỡi!/Hãy ôm em! Tay siết chặt gông tình!/Nghe tim dồn đập rộn thuở mình xanh/Mắt trong mắt! Môi ghì môi tỏa lửa!/Hãy xoắn xoáy vào nhau! Thêm thêm nữa!/Cho đồi non run lá rối rừng sâu!/Cho gió lùa trong cỏ ướt dài lâu!/Cho suối chảy ngược lên miền nắng khát/Cho hương nhớ lừng men đời thơm ngát!/Cho hồn yêu thở gấp gấp cùng mây! (Gông tình).
Đó là tình yêu ấy ở ngay cõi trần thế với những khát mong, hòa hợp, dấn thân đến tận cùng của thể xác và tâm hồn. Càng yêu càng dự cảm phôi pha, vì thế người thơ hơn ai hết muốn cháy lên trong biển tình dào dạt vô biên. Những động từ được sử dụng với cường độ mạnh để khắc họa cảm xúc tuôn trào của chủ thể trữ tình khi lửa yêu bùng lên là xoắn xoáy vào nhau, mau mau siết chặt, môi ghì môi, tóa lửa, khát ôm: Này em hỡi!/Rồi một ngày trái đất sẽ già nua/Mắt biển xanh bỗng nhuốm màu mờ đục/Tóc rừng sâu trụi lá tình lăn lóc/Suối cạn nguồn yêu sỏi đá khóc cùng sông/Và Anh sợ!/Chúng mình về sau như trái đất hoàng hôn/Em! Ta hãy mau mau! Cùng siết chặt!/Cho rối rít làn môi! Cho trào dâng sóng khát!/Đêm dìu đêm theo nhật thực toàn phần (Dự tình).
Người đàn ông trong thơ anh toàn triệt yêu thương với những cuồng điên, những khát khao kì dị lạ thường: Ta yêu nàng yêu say đắm cuồng điên/Ta đã trói hình em trong giấc mộng/Ta gọi tên em cả hai đầu kỳ vọng/Em là thiên thần hay quỷ sứ, yêu ma/Thì cứ về ngự trị trái tim ta/Mà vây hãm giam cầm ta mãi mãi.
Bài thơ tình theo tôi hay nhất là bài Nóng ran mùa thay lá: Nào nhóm tình hai đứa!/Ngùn ngụt cháy bờ môi!/Lửa yêu bùng mắt nhớ!/Khói thở toả thơm đời!/Trái tìm trào máu sôi!/Dung nham tình tan chảy!/Sáng bừng tuổi đôi mươi!/Tế bào yêu run rẩy!/Vòng tay ghìm vòng tay!/Nóng ran mùa thay lá/Bão thương giật mê say!/Mưa xối miền xa lạ! Cả bài thơ như được viết trong một cảm xúc cực đỉnh, tuôn trào không gì ngăn được như những lớp sóng tình bật tung, từ ngữ tự nó gọi mời nhau, hô ứng nhau tràn ra trên mặt giấy và nhà thơ chỉ cầm bút mà ghi lại: nhóm, cháy, bùng, tỏa, trào, tan, giật. Lê Đạt từng bảo chữ bầu lên nhà thơ, với bài thơ tình này quả thật Ngọc Lê Ninh là một phù thủy chữ, anh đã truyền cho người đọc ngọn lửa tình hừng hực cháy trong anh. Cả bài thơ là một niềm hạnh phúc tuyệt đích khi những người yêu nhau được tan chảy trong nhau. Vượt lên hình thức của chữ nghĩa là chiều sâu của cảm xúc tuôn chảy.
Ngoài ra, trong thi phẩm còn vang lên tiếng lòng của người đã dấn thân cùng thơ một cách say đắm, riết róng qua các bài Hạt mưa thầm, Tiếng bút trong đêm, Tình quặng. Dường như, với anh, cuộc tình thi ca này là một định mệnh. Bén duyên từ rất sớm, thuở còn sinh viên anh đã từng rong ruổi đọc thơ cho sinh viên các trường với những nhà thơ lớn như Hoàng Nhuận Cầm, Nguyễn Việt Chiến. Sau hai năm ra trường, bao nhiêu bài thơ anh gửi báo vẫn lặng lẽ nằm ở các tòa soạn. Như người ta thường bảo cơm áo không đùa với khách thơ, dù anh đã quay lưng với thơ để khẳng định mình trong lĩnh vực khoa học nhưng không sao dứt được sự dan díu với nàng. Ba mươi năm sau khi chia tay, người thơ quay lại con đường thi ca với một trái tim nóng bỏng, đầy chất lửa tươi nguyên như ngày nào cùng với bề dày trải nghiệm, vốn sống phong phú. Hành trình thơ của anh là một sự khẳng định đầy duyên nợ, anh sinh ra là để dành cho thơ: Xưa mong làm thơ để sống/Gửi tình chẳng thấy hồi âm/Ngày đêm bút cầm mong ngóng/Trái tim rớt hạt mưa thầm/Chợt nghe thơ giăng xanh báo/Lòng chờ hy vọng biệt tăm/Tay lần đếm hạt mộng ảo/Mắt thiền căng đến xa xăm/Mơ làm thương gia giàu nhất/Đi buôn cụt vốn lòng sầu/Nàng thơ nguẩy mình đánh gót/Giật mình viết đến mai sau. Chao ôi, từ “nguẩy” hay đến đáo để. Như thể nàng thơ đang giận dỗi, hờn yêu với thi nhân. Trở về với văn chương là cuộc trở về thi vị nhất, lãng mạn nhất, tài hoa nhất để giữ lấy cho đời và cho mình vẻ đẹp chân, thiện, mĩ sau tất cả những được, mất trong cõi nhân gian lắm muộn sầu.
Anh là người thận trọng với chữ nghĩa hay nói cách khác có ý thức thường trực để làm mới mình trong thơ. Thơ anh vì thế kiến tạo được hiện thực đang trong quá trình vận động. Thơ của người sống giữa thời đại mình với tất cả sự va đập, trăn trở, nghiền ngẫm, suy tư. Bài thơ Tình quặng đa nghĩa kết thúc thi phẩm Hạt mưa thầm mà như mở ra trong ta bao nhiêu ý nghĩ: Em có nghe lòng đất âm vang/Hoà nhịp tim anh khao khát rộn ràng/Lộ trình mới giục anh đi tìm quặng/Lội qua suối vượt sông trong thầm lặng/Vượt bao đèo xuyên nắng, xuyên mưa/Bàn tay anh cầm búa say sưa/Gõ vào lòng đá/Gõ vào những kỷ nguyên kỳ lạ/Gõ vào trầm tích xa xăm/Gõ vào đứt gãy mấy triệu năm/Gõ vào nhàu nát/Gõ vào biến chất/Gõ vào phong hoá/Gõ vào những thế nằm nghiêng ngả. Quặng vừa là quặng thiên nhiên, có thể đó là mỏ dầu như anh nói. Đó cũng có thể là quặng chữ đối với người nghệ sĩ. Nhà thơ Nga Maiakôpxki quan niệm về việc dùng từ trong văn học như sau: “Phải phí tốn ngàn câu quặng chữ/Mới thu về một chữ mà thôi/Nhưng chữ ấy làm cho rung động/ Triệu trái tim trong triệu năm dài”. Diễn ngôn trong Tình quặng nói về quá trình lao động vất vả, thống khoái của nhà thơ từ ngàn quặng chữ phải chọn lọc lấy một chữ, một chữ thôi mà có sức lay động lòng người mọi thời. Một chữ có sức nặng công phá vào cái xấu, cái kệch cỡm. Một chữ thôi mà gìn giữ, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa Việt cho hôm nay và mai sau. Lê Ngọc Ninh rất nhạy bén để làm mới chữ. Trong Hạt mưa thầm, có rất nhiều ví dụ thể hiện thái độ lao động nghiêm khắc, tìm tòi về chữ như đọt khát, nhú mầm thương, quả buồn, gõ vào nhàu nát, gõ vào biến chất, sóng thét...
Hạt mưa thầm là tiếng hát tâm hồn của một người thơ có đôi mắt của một triết gia, trái tim đầy lửa của một người tình nồng nàn, bạo liệt và ý thức của một nhà thơ đau đáu với thi ca: Đêm nằm nghe tiếng bút/Từ kiếp người đa mang/Trên cánh đồng trau chuốt/Con chữ đời lang thang.
Xin trân trọng giới thiệu với bạn đọc!
