(Viết về vở “Ghen ăn tức ở”- Gato)
Paul Nguyễn Hoàng Đức
Thi sĩ Ngọc Lê Ninh (NLN) quả là đa tài, anh làm thơ rất đặc sắc, mới đây lại phổ nhạc thành ca khúc cho khá nhiều bài thơ của mình, đặc biệt bất ngờ anh vừa cho ra lò vở kịch thơ đầu tay có tên “Ghen ăn tức ở”. Vở ra lò mà rất chững chạc, chẳng có gì loạng choạng như kẻ mới vào nghề, mà lại vững tay, hùng biện, du dương. Xét kỹ, NLN có khiếu kịch ngay từ ngày đầu làm thơ, những bài, những tập thơ của anh thường mang phong vận của ngôn ngữ kịch như “Chưa thể đặt tên”, “bản thảo tình” hay “hàm số tình”…
Viết kịch thường khó hơn đoản thơ nhiều, vì kịch đòi hỏi cấu trúc khung giàn, chiều ngang chiều dọc, trong khi đó thơ ngắn thường tức cảnh sinh tình, miêu tả cảm xúc tức thời bé nhỏ. Bài thơ như Tào Thực người Hoa làm trong vòng bảy bước chân, khi đó một vở kịch viết nhanh cũng phải chục ngày, dài gấp trăm lần.
“Vạn sự khởi đầu nan”, trong khi đó mở màn của NLN khá nhà nghề. Ạnh chọn ngay nhân vật rất lớn là đề tài đối thoại với ngựa. Người Việt có câu “Khuyển mã chi tình”. Ngựa rất thân thiết, chung tình và dũng cảm. Nó quan trọng đến mức khi bị ngã hay ốm, ông chủ còn khó nhọc tặng nó một viên đạn nhân đạo để nó chết không kéo dài đau đớn. Đức tính của ngựa còn được gắn với cá nhân cũng như cả dân tộc là “mã thượng” hay “hiệp sĩ”. Nó bắt nguồn từ gốc Pháp Chevalier – tức là Cheval: con ngựa. Người cưỡi ngựa thường ở tư thế cao, lại phi trên bình nguyên khô ráo, tốc độ nhanh, dũng cảm, làm người ta cảm thấy tinh thần rất bát ngát và mã thượng… Thi sĩ Ngọc Lê Ninh thật cao tay khi mở màn từ cuộc đối thoại của nhà thơ với ngựa. Anh cũng là một kỹ sư Mỏ- Địa chất, hiểu thuyết địa mảng nên anh mở rộng cuộc đối thoại ra nhiều vấn đề cũng như đại lục của trái đất.
Paul Nguyễn Hoàng Đức phỏng vấn Ngọc Lê Ninh.
Mở màn là sự ám ảnh của thi sĩ về đại dương của tổ quốc:
NHÀ THƠ (đi lại chỗ ngựa Úc hỏi): Này ngựa Úc nhà ngươi từ đâu tới?
NGỰA ÚC: Thưa Nhà thơ, từ nước Úc xa xăm.
Nhưng thực ra cùng đất với Việt Nam
Và Trung Quốc xưa kia liền một mảnh.
Nhưng nhiều người luôn GATO, kiêu hãnh
Đã gây bao cuộc chiến chết dân lành
Nỗi đau buồn cùng máu nhuộm mây xanh
Trời thương xót tách Úc về Nam Cực
Cuộc xung đột Úc - Trung dừng nhưng đôi lúc
Vẫn nhằm nhe dội sóng hận biển Đông...
NHÀ THƠ : Vậy ngày nay còn tách được đất không?
Bởi người Việt vẫn nằm trong dọa nạt?
NGỰA ÚC: Đâu dễ thế!
Đất xưa kia trôi dạt
Trái đất ngày nay sắp tuổi già nua
Người Việt ngươi hãy dũng khí nghe chưa!
Quyết giữ chặt từng gang sông tấc đất!
Thi sĩ mở biên đến tận châu Mỹ để khai thác vấn đề cường quốc và thế giới:
NHÀ THƠ (quay sang chỗ ngựa Mỹ hất hàm):
Này ngựa Mỹ! Sao nhà ngươi buồn nhỉ?
Cớ sao ngươi ủ rũ tới đất này?
Cho ta biết vì sao lục địa
Mỹ Bị tách ra thành dải tận phía Tây?
NGỰA MỸ: Ồ! Nhà thơ hỏi câu này khó đấy!
Người Mỹ quen quên ngủ cả đêm ngày
Chỉ chăm buôn súng đạn kích đông tây
Gây chiến tranh, hận thù, tuôn vũ khí
Trời giận quá đành tách luôn châu Mỹ
Nhốt một mình giữa biển Thái Đại Dương
Người Mỹ GATO với tất cả 4 phương
Tìm lôi kéo lập NATO bành bá chủ...
NHÀ THƠ: Ồ! Ngựa Mỹ làm sao hòa bình nhỉ?
Khi loài người lập các khối khác nhau?
Liên hợp quốc kia! Ai sẽ cầm đầu?
Và chiến tranh đến chừng nào kết thúc? …
Rồi nhà thơ không quên đề cập đến thơ ca của đồng nghiệp cũng như mình ngụp lặn trải nghiệm trong đó:
NHÀ THƠ (đi tới chỗ Ngựa Việt và ngựa Tàu hỏi):
Này hai ngựa Tàu - Việt luôn hờn dỗi?
Tại vì sao các sáng tác lâu nay
Chẳng thấy ra được tác phẩm nào hay?
Cả Thế giới chờ trông, mệt mỏi?
NGỰA TÀU - VIỆT (Cười hả hê): GATO!
Xin Nhà thơ đừng hỏi ngựa tôi!
Tự hỏi về văn nghệ sỹ các ngươi!
Hỏi cuộc thi, hỏi hội đồng chấm khảo!
Không xếp đặt, không tạo danh, mộng ảo
Không nhận quà, thiên vị, tham ô
Không mưu đồ, không lừa gạt, yêu ma
Không chạy danh, nịnh nọt, hóa gian tà! …
Cuộc đối thoại của nhà thơ với các con ngựa của nhiều châu lục mở ra toàn những vấn đề lớn như địa chính trị toàn cầu, môi trường, chiến tranh, buôn vũ khí, nhân bản và cả mỹ học thi ca… tôi chỉ trích dẫn không đầy đủ. Mong các bạn hãy đọc vở kịch thơ hiếm hoi này của thi sĩ họ Ngọc Lê
(Xem toàn bộ kịch thơ GATO dưới đây).
Nhà thơ NLN tại Trang trại nuôi ngựa ở Việt Nam.
POETRY DRAMA
BE GREEN WITH ENVY
(Abbreviated as BEG-WE)
(Pronounced as big – ‘wi:)
(At this time, at a large farm in Vietnam
where horses of all kinds in the world are raised.
There is a poet standing in the middle,
surrounded by noisy racehorses)
THE POET (goes to an Australian horse and asks):
Hey, Australian horse, where did you come from?
AUSTRALIAN HORSE: (startles and answers stammeringly)
Dear Poet, from far away Australia.
But actually, in the past time it was in the same piece of land
with Vietnam and China
But many people were always BEG-WE and arrogant
Having caused many wars killing good people
Grief and blood dyed blue clouds
God mercifully separated and moved Australia to Antarctica
The Australia-China conflict stopped but sometimes
Still desired to make waves of hatred in the East Sea…
POET: So, is it possible to detach our land today?
Because the Vietnamese are still under threats
AUSTRALIAN HORSE: It’s not so easy!
The earth in the old days used to drift
The earth today is about getting old
Vietnamese people, listen! Take courage!
Determine on holding every inch of land!
THE POET (turns to an American horse jerking up the chin):
Hey American horse! Why do you look saddest?
Why are you so depressed because of this land?
Tell us why the continent of America
Split into a mainland in the west?
AMERICAN HORSE: Oh! Dear poet,
It is really a very difficult question
Americans are used to forget sleeping all night and day
Only trading guns and bullets stimulating the east and the west
Making war, causing hatred, pouring out weapons
God was so angry that He had to split the America
Locked up alone in the middle of the Pacific Ocean
Are Americans BEG-WE of all nations from the 4 worldwide directions
Seeking to attract the NATO establishment to expand hegemonism?
Engaging united fightings to bully small countries
But in the end may be defeated by Russians
At the Donbass front in Ukraine?
POET: Oh! American horse! How will there be peace
While the human race makes different blocs?
Behold! The United Nations! Who will take the lead?
And when will the war end?
AMERICAN HORSE (Smiles):
Earth used to have many schools
Today’s earth is suddenly full of prisons
Only when the US abolishes NATO
Or Russia forms an alliance of countries
The United Nations should be disbanded
Countries say no to nuclear weapons
China no longer has ambitions in the South China Sea
India and the Middle East are in close harmony
And only when Chinese horses and Vietnamese horses
Eat together on the grass hill on Hoang Sa island.
Ha ha ha! Ha ha ha! hihihi!
THE POET (Runs over the place of Russian Horses interrogating)
Hey Russian Horse, your face looks too red
I know your family just kicked Ukraine horses
English horses, German horses
and horses of 5 continents, including even your family horses
Tell me why is Russia very rich in minerals
To this day, I have not found your country becoming rich?
The two great wars not yet finished smell of bombs and bullets
Destroyed houses, war fire and trenches again?
Lots of parents cry their children died in vain
The ground pale and worn out, rocks’ eyes overflowed with tears?
RUSSIAN HORSE (slightly sad and explaíns ):
BEG-WE! Dear Poet! all because of BEG-WE
The BEG-WE are ten thousand times more than the talented
They trade souls with the devil
God suffers the regret until an unknown time
And the earth is God’s prison
Lacking a jailer, who will be used?
The endless conflicts rumpled the ground
The Russians pioneered to intercept exhaustedly
For a lifetime with missile and nuclear testing
The whole world is tired of racing
Bringing more fire and smoke to the earth day and night…
Ha ha ha ha ha! Hihihi!
THE POET (goes to the place of Vietnamese and Chinese horses asking):
Hey, Chinese and Vietnamese horses, are you always in the sulks?
For a long time why in compositions
Is there not any product of interesting writing?
Is the whole world exhausted because of expectations?
Both CHINESE_VIETNAMESE HORSES (Laugh joyfully):
BEG – WE, please, do not ask us, racehorses
Ask yourself about your artists!
Ask about the contests, ask the panel of judges
No arrangements, no making good names, no fantasies
No accepting gifts, no favoritism, no embezzlement
No plot, no deception, no evildoing
No running for fame, no flattery, no malice
THE POET (Runs to ask the European and African horses):
Hello, very good-looking European and African horses!
Why is dust all over the high sky?
The earth is warming, storms raging, waves roaring?
Rivers and streams drying, eyes of the sea opaque blue?
Hills and mountains burn up, forest lungs dried up?
Hearing birds crying, tears from beasts’ eyes welling up?
EUROPEAN and AFRICAN HORSES (uproariously reply together):
BEG-WE – It is the basic human nature
Hey, human beings! Please reduce the source of dust!
Please do not block streams, not stopping rivers
Please do not burn forests, not hunting birds!
To decrease earthquakes, typhoons and inundations surging
Let the sun’s eyes touch in shining the earth’s soul.
------------------------------------------------------------
KỊCH THƠ (Bản đầy đủ)
GHEN ĂN TỨC Ở (GATO)
(Lúc này, tại một Trang trại lớn ở Việt Nam
nuôi các loài ngựa trên thế giới,
có một Nhà thơ đứng giữa,
xung quanh là các chú ngựa đua nhốn nháo:)
NHÀ THƠ (đi lại chỗ ngựa Úc hỏi):
Này ngựa Úc nhà ngươi từ đâu tới?
NGỰA ÚC (Giật nảy mình, lắp bắp trả lời):
Thưa Nhà thơ, từ nước Úc xa xăm.
Nhưng thực ra cùng đất với Việt Nam
Và Trung Quốc xưa kia liền một mảnh.
Nhưng nhiều người luôn GATO, kiêu hãnh
Đã gây bao cuộc chiến chết dân lành
Nỗi đau buồn cùng máu nhuộm mây xanh
Trời thương xót tách Úc về Nam Cực
Xung đột Úc – Trung dừng nhưng đôi lúc
Vẫn nhằm nhe dội sóng hận biển Đông…
NHÀ THƠ: Vậy ngày nay còn tách được đất không?
Bởi người Việt vẫn nằm trong dọa nạt?
NGỰA ÚC: Đâu dễ thế!
Đất xưa kia trôi dạt
Trái đất ngày nay sắp tuổi già nua
Người Việt ngươi hãy dũng khí nghe chưa!
Quyết giữ chặt từng gang sông tấc đất!
NHÀ THƠ (quay sang chỗ ngựa Mỹ hất hàm):
Này ngựa Mỹ! Sao ngươi trông buồn nhất?
Cớ sao ngươi ủ rũ tới đất này?
Cho ta biết vì sao lục địa Mỹ
Bị tách ra thành dải tận phía Tây?
NGỰA MỸ: Ồ! Nhà thơ hỏi câu này khó đấy!
Người Mỹ quen quên ngủ cả đêm ngày
Chỉ chăm buôn súng đạn kích đông tây
Gây chiến tranh, hận thù, tuôn vũ khí
Trời giận quá đành tách luôn châu Mỹ
Nhốt một mình giữa biển Thái Đại Dương
Người Mỹ GATO với tất cả 4 phương
Tìm lôi kéo lập NATO bành bá chủ…?
Đánh hội đồng chuyên bắt nạt nước nhỏ
Nhưng cuối cùng bại trận với người Nga
Tại mặt trận vùng Đôn Bát với U-Cà?
NHÀ THƠ: Ồ! Ngựa Mỹ làm sao hòa bình nhỉ?
Khi loài người lập các khối khác nhau?
Liên hợp quốc kia! Ai sẽ cầm đầu?
Và chiến tranh đến chừng nào kết thúc?
NGỰA MỸ (Cười mỉm) :
Trái đất ngày xưa vốn nhiều trường học
Trái đất ngày nay bỗng lắm nhà tù
Chỉ khi nào Mỹ xóa bỏ khối NATO
Hoặc người Nga lập liên minh các nước
Nên giải tán tổ chức Liên hợp quốc
Các nước nói không với vũ khí, hạt nhân
Trung Quốc chẳng còn tham vọng Biển Đông
Ấn Độ, Trung Đông thuận hòa mật thiết
Và chỉ khi ngựa Tàu – ngựa Việt
Cùng ăn chung đồi cỏ đảo Hoàng Sa.
Hà hà hí! Hà hà hí! Hí hí!…
NHÀ THƠ (Chạy tạt sang chỗ Ngựa Nga căn vặn)
Này Ngựa Nga trông mặt mày đỏ quá!
Ta biết nhà ngươi vừa đá ngựa U-Cà
Đá tất cả ngựa Anh, ngựa Đức
Ngựa 5 châu kể cả ngựa người nhà
Cho ta biết đất Nga nhiều khoáng sản
Đến thời nay mãi chẳng thấy giàu ra?
Hai đại chiến chưa hết mùi bom đạn
Lại tan hoang nhà cửa lửa chiến hào?
Bao cha mẹ khóc con mình chết uổng
Mặt đất hao xanh mắt đá lệ trào?
NGỰA NGA (khẽ buồn giải trình):
GATO! Thưa Nhà thơ tất cả tại GATO!
Người GATO đông gấp vạn người tài
Họ buôn bán linh hồn cho quỷ sứ
Chúa đau lòng ân hận tới ngày mai
Và Trái Đất là Trại giam của Chúa
Lại thiếu người cai ngục biết dùng ai?
Bao xung đột triền miên nhàu mặt đất
Người Nga tiên phong can chặn đến mệt nhoài
Suốt một đời thửa tên lửa, hạt nhân
Cả thế giới cùng chạy đua mệt mỏi
Đưa trái đất ngày đêm thêm lửa khói…
Hà hí hà hí! Hí hà hí hí!
NHÀ THƠ (vội đi tới chỗ Ngựa Việt và ngựa Tàu hỏi):
Này hai ngựa Tàu – Việt luôn hờn dỗi?
Tại vì sao các sáng tác lâu nay
Chẳng thấy ra được tác phẩm nào hay?
Cả Thế giới đang chờ trông, mệt mỏi?
NGỰA TÀU – VIỆT (Cười hả hê): GATO! Xin Nhà thơ đừng hỏi ngựa tôi!
Tự hỏi về văn nghệ sỹ các ngươi!
Hỏi cuộc thi, hỏi hội đồng chấm khảo!
Không xếp đặt, không tạo danh, mộng ảo
Không nhận quà, thiên vị, tham ô
Không mưu đồ, không lừa gạt, yêu ma
Không chạy danh, nịnh nọt, hóa gian tà!
NHÀ THƠ (Chạy đến hỏi đám ngựa ÂU – PHI):
Chào các ngươi ngựa Âu – Phi tuyệt đẹp
Cớ vì sao khí bụi khắp trời cao?
Trái đất nóng dần, bão lũ, sóng gào?
Sông suối cạn, mắt biển xanh mờ đục?
Đồi núi cháy, phổi rừng khô cạn kiệt?
Nghe chim than, mắt thú lệ tuôn trào?
ĐÁM NGỰA ÂU- PHI (Lao nhao, đồng thanh trả lời):
GATO! Là căn nguyên bản chất con người
Loài người kia! Xin giảm nguồn khí bụi!
Xin bớt chặn dòng suối chảy, ngăn sông!
Xin chớ đốt rừng, săn bắn chim muông!
Cho giảm dần động đất, bão lũ dâng!
Cho mắt nắng chạm sáng hồn trái đất./.
